گفتگو

*جناب آقای مهدی ناظمی باتوجه به اینکه مقام معظم رهبری سال 88 را به عناون سال " اصلاح الگوی مصرف" نام گذاری کرده اند به نظر حضرتعالی علت این نام گذاری چه دلیلی را می تواند داشته باشد؟
بسم الله الرحمن الرحیم
برخلاف بسیاری از انقلاب هایی که در طول تاریخ به وقوع پیوسته اما مدت کوتاهی بیشترعمر نداشته اند انقلاب اسلامی ایران بعد از گذشت سه دهه از وقوع آن هنوز دارای پویایی وبالندگی است و این امر مرهون اسلام وفرهنگ انقلابی تشیع است.
در پایان سال های دهه سوم انقلاب شاهد بحث ها وموضوعات اساسی بوده ایم که از جانب مقام معظم رهبری مطرح میشد که این امر خود دلیلی بر پویایی انقلاب اسلامی ایران است. که به عنوان مثال می توان ارائه سند چشم انداز20 ساله را در سال 1382 نام برد.
سند چشم انداز 20 ساله یک هدف و آرمانی است که برای رسیدن به آن باید از راه های میانبر حرکت کرد و باید مانند کوه نوردی عمل کرد که می خواهد برای رسیدن به نوک قله با دیگران مسابقه بگذارد.
که در این باره می توان گفت تنها راه پیروز شدن در این مسابقه عزم و اراده قوی به همراه میانبر زدن از مسیر اصلی است.
اما نکته ای را که می توان دراین باره بیان داشت این است که درآغاز دهه چهارم از انقلاب اسلامی ایران مقام معظم رهبری اصلاح الگوی مصرف را به عنوان یک راهبرد اساسی برای رسیدن به این هدف مد نظر خودشان قرار داده و آن را به همه مسئولین و مردم ابلاغ نمودند.
*اصلاح الگوی مصرف به چه معنایی است؟
اصلاح الگوی مصرف یعنی حداکثر تلاش و حداقل مصرف به این معنا که اگر جامعه اسلامی ما می خواهد به آن قله های علم و فرهنگ وانسانیت دست یابد باید تلاش خود را مضاعف نماید و مصرف خود را کاهش دهد. که می توان در این باره حضرت علی (ع) را به عنوان مثال بارزی معرفی کرد.
*به نظر شما ویژگی جوامع امروزی راچه چیزی میتوان نام برد؟
دردنیای امروز جوامعی وجود دارد که ویژگی قالب در آن ها مصرف گرایی است که به جوامع مصرفی شهرت یافته اند. ولی باید گفت جامعه ای که ویژگی آن تولید و بالفعل سازی توانایی ها باشد متعادل و رشد یابنده خواهد بود وتولید به این معنا است که توانایی هایی که خداوند در اختیار بشر قرار داده است بالفعل شود. بنابر این جوامع مصرفی دچار یکسری آسیب های جدی هستند که بخش زیادی از آن ها می تواند به عوامل وپدیده های بیرونی ارتباط یابد اما بعد از گذشت مدت زمانی این عوامل وپدیده ها درونی می شوند.
*اکنون جایگاه ایران را در کجا می بینید آیا ما یک کشور مصرف کننده هستیم ویا تولید کننده؟
اکنون سالیان زیادی از وقوع انقلاب اسلامی ایران میگذرد اگر چه در سالیان پس از انقلاب اسلامی ، امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری با رهنمود هایشان موجبات هدایت جامعه را فراهم نموده بودند که جامعه ایران ازحالت مصرف گرایی به تولید روی آورد که به عنوان مثال می توان تاسیس جهاد سازندگی را نام برد اما دشمانان با شناسایی این نهاد که یک نهاد بالفعل سازیی توانایی ها بود ونقش تولید را در جامعه به خوبی ایفا می نمود با آن مقالبه کردند.
ولی به نظر می رسد دلیل اینکه جامعه ما به یک جامعه مصرف گرا تبدیل شده است تاثیر گذاری نظام بین المللی بر روی ایران و وجود منبع عظیمی به نام نفت است.
*رژیم گذشته در این زمینه چه نقشی داشته است؟
رژیم شاهنشاهی بیشترین نقش را در این زمینه ایفا کرده است به این معنا که جامعه ایران را به یک جامعه کالا مصرفی تبدیل کند. آنها منابع عظیم نفتی را در اختیار دنیای سرمایه داری قرار داده بودند و به ازای این منبع عظیم کالاهای مصرفی وتولیدات دیگران را وارد می کردند. اگر در آن زمان ها ما نقش یک کشور تولید کننده را ایفا می نمودیم رسیک صدور نفت بالا می رفت و به راحتی حاضر نبودیم نفت خود را بدهیم وکالای مصرفی وارد نماییم.اما بعد از وقوع انقلاب اسلامی ایران امام خمینی (ره) شعار ما می توانیم رامطرح کردند و به مردم این باور را دادند که با کار وتلاش و تولید واتکا به خود می توان از این حالت مصرف گرایی خارج شد. که اکنون نیزشاهد هستیم این آسیب جدی در حال بیرون رفتن از جامعه اسلامیمان است.
*به نظر شما تنها عامل حرکت به سمت مصرف گرایی منبعی به نام نفت بوده است؟
نفت می تواند به عنوان یک ماده سازنده اقتصاد در خدمت جهان اسلام و امت اسلامی قرار بگیرد اما همانطور که گفته شد ما از این نعمت در بعضی از مقاطع زمان به عنوان نغمت استفاده کردیم اگر بخواهیم جامعه ما یک جامعه سازنده باشد باید از این نعمت خدادادی به عنوان یک عامل موثر وجهش دهنده به سمت تمدن اسلامی استفاده کنیم.
*وجود اصراف در جامعه چه اثر سوئی را می تواند دربرداشته باشد؟
هنگامیکه منابع تامین نیازهای انسان در دسترس او قرار گیرد از استعداد و توانایی خود غافل می شود. اصراف و مصرف بی رویه از منابعی که در اختیار انسان است به عنوان یک گناه بزرگ در فرهنگ ما شناخته شده است
باید این مطلب را مدنظر قرار داد که شارع مقدس همواره صلاح انسان و جامعه را خواسته است لذا هر فرد وجامعه ای که منابعی در اختیار او قرار دارد باید به نحو احسن از آن منبع استفاده نماید. به گونه ای ه نیاز های او به صورت متعادل تامین شود. زیرا که زیاد مصرف کردن از منابع در دسترس منجر به عدم آسایش وآرامش در جامعه می شود.
*از چه زمانی باید الگوی مصرف را اصلاح کرد؟
بحث اصلاح الگوی مصرف مربوط به امروز و فردا نیست بلکه اصلاح الگوی مصرف یک ضرورت است که باید شروع شود. ما می توانیم امسال را یک نقطعه عطفی در استفاده از منابع خود بدانیم و باید به این امر احاطه داشته باشیم که شرایط جهان امروز ما را به این کار وادار نکرده است بلکه آموزه های دینی وفرهنگی ما این ضرورت را برای ما ایجاد کرده است وباید این مطلب را بدانیم که ما در کشور یکی از دستوراتی راکه خداوند داده است کمتر به آن توجه نموده ایم همین اصراف نکردن و قناعت است.
*آیا اصلاح الگوی مصرف تنها در مرحله آخر یعنی مصرف کردن کالا ها است ویا شامل مراحل دیگری نیزاست؟
تولید ومصرف دو روی یک سکه هستند به این معنا که اگر بخواهیم به رشد اقتصادی دستیابیم باید از همان مرحله تولید وتوزیع الگوی مصرف خود را اصلاح نماییم . به عنوان مثال اگر بخواهیم با دیگر تولید کنندگان خودرو رقابت کنیم باید در منابع تولیدی خود نیز مصرف را اصلاح کنیم که این امر مستلزم تکنولوژی به روز است تا بتوانیم در صحنه رقابت با دیگران بمانیم. این مطلب را نیز باید خاطرنشان کرد که اصلاح الگوی مصرف در مرحله تولید ، توزیع، و مصرف کالای نهایی نیازمند قواعد ومقرراتی است که دولت وحکومت
آنها را تدوین می نماید.
*نقش دولت را در اصلاح الگوی مصرف کجا است؟
مطمئنا هر فرد باید حاکم و ناظر براعمال خودش باشد ولی نقش دولت و حاکمیت و مدیریت نقش کاملا برجسته ای است. لذا دولت باید قوانین وقواعدی را تدوین نماید که منجر به افزایش تولید شود که این افزایش تولید در نهایت منجر به افزایش صادرات وکاهش واردات خواهد شد. از طرفی دولت باید قوانین و مقررات وبرنامه هایی را برای حمایت از اقشار آسیب پذیر جامعه تدوین نماید که به عنوان مثال می توان هدفمند کردن یارانه هارا نام برد.
*نظر شما درباره کلیت لایحه هدفمند کردن یارانه ها که دولت به مجلس ارائه کرد چیست؟
درسالیان گذشته دولتها یارانه هارا بدون هدف در بین جامعه توزیع کرده بودند به عنوان مثال انرژی را با کمترین قیمت در اختیار تمام افراد جامعه قرار داده بودند وحال با این شرایط انتظار داریم که مردم اصراف نکنند. این را باید بدانیم که انسان میل به مصرف دارد یعنی تولید حد اقل ومصرف حداکثرکه البته من با هدفمند کردن یارانه ها به منظورعادلانه شدن توزیع یارانه ها کاملا موافق هستم.
*بهترین راهکار برای جلو گیری از اصراف در مصرف چیست؟
به نظر می رسد که کمتر به معلول ها بپردازیم وبیشتر سراغ علت ها برویم بهتر است اگر علت ها را درست پیدا نکنیم نمی توانیم الگوی مصرف را رعایت نماییم . ودر قدم اول باید مسئولین الگوی مصرف را رعایت کنند تا جامعه نیز از آنها تبعیت نماید. بنابر این نکته مهم در این زمینه شناخت علت ها است و در ادامه باید نظام اقتصادی ما یک باز شناسی و آسیب شناسی جدی شود.
*بهترین ملاک برای رسیدن به الگوی مصرف صحیح چیست؟
همانطور که گفته شد باید حداکثرتوانایی تولید کرد و اما کمترین مصرف را داشت حال سوال اینجا است که این مازاد تولید را باید چه کار کرد؟ فرهنگ غرب می گوید هر چه بیشتر تولید کردی بیشتر مصرف کن یعنی تولید بالا مساوی است با مصرف بالا. اما فرهنگ اسلامی می گوید این مازاد تولید را وقف کن وهنگامی فرهنگ وقف در جامعه رشد وبروز می کند که الگوی مصرف را رعایت نماییم. پس می توان گفت بهترین معیار سنجش در اصلاح الگوی مصرف فرهنگ وقف است همان گونه که امیر المومنین مازاد تولید خود را وقف می کردند زیرا که وقف مربوط به یک دوره زمانی خاص نیست وهمه دوره ها را شامل می شود.
جاب آقای ناظمی باتشکر از اینکه وقتتان را در اختیار ما قرار دادید.